W ramach podstawowej opieki zdrowotnej pacjent ma możliwość dokonania wyboru lekarza, pielęgniarki oraz położnej (w przypadku kobiet i dzieci do 6 -tego miesiąca życia). Prawo to przysługuje nie częściej niż dwa razy w roku. Wszelkich zmian dokonuje się u świadczeniodawcy w przychodni.
W przypadku kolejnej zmiany pacjent wnosi opłatę w wysokości 80 złotych, na konto świętokrzyskiego oddziału NFZ.
W czasie wakacji, w delegacji, w czasie pobytu u rodziny poza miejscem zamieszkania, pacjent również ma prawo do podstawowej opieki zdrowotnej w sytuacji nagłego zachorowania lub nagłego pogorszenia stanu zdrowia.
W przypadku niepełnosprawnych dzieci, bądź innych osób dla których został ustanowiony opiekun deklarację mogą złożyć pełnoletni opiekunowie lub opiekunowie prawni. Deklaracja wyboru jest imienna do lekarza, pielęgniarki czy położnej. pacjent może złożyć w jednym miejscu deklarację do lekarza, a winnym do pielęgniarki czy położnej, powinien jednak rozważyć praktyczne skutki takiego wyboru.
Pacjent składający deklarację do poz nie ma obowiązku wybrania wszystkich trzech zakresów świadczeń w tej samej przychodni. Kiedy pacjent zgłosi się do lekarza, pielęgniarki lub położnej poz, do których złożył deklarację wyboru, a którzy nie pracują już w danej przychodni, swiadczeniodawca nie powinien odmówić mu udzielania świadczeń. Jeżeli pacjent chce nadal korzystać z tej przychodni, powinien dokonać ponownego wyboru pracujących w niej lekarza, pielęgniarki lub położnej poz.

Deklaracja dla noworodka

Jeżeli dziecko do 6 miesiąca życia nie ma nadanego numeru PESEL, może być zapisane na listę lekarza/pielęgniarki/położnej poz na podstawie dowodu ubezpieczenia rodzica lub opiekuna prawnego. Po nadaniu dziecku numeru PESEL, najpóźniej po ukończeniu przez nie 6 miesiąca życia, rodzic powinien złożyć ponowną deklarację, ponieważ po tym czasie system informatyczny świętokrzyskiego oddziału NFZ zaznaczy deklarację dziecka jako nieaktywną.